O wypaleniu zawodowym zaczęło się głośniej mówić w ciągu ostatni 2-3 lat. Do szerokiej dyskusji na ten temat w dużym stopniu przyczyniła się pandemia i wymuszona, masowa praca zdalna. To wówczas zaczęło się więcej mówić na temat stresu, zdrowia psychicznego i właśnie syndromu wypalenia zawodowego. Co warto wiedzieć o tym zjawisku i jak mu zapobiegać? Zobacz najważniejsze informacje o wypaleniu zawodowym.
Czym jest wypalenie zawodowe? – definicja
Pojęcie wypalenia (z angielskiego burnout) ma zdecydowanie dłuższą historię niż może nam się wydawać. Wprowadził w latach 70. XX wieku amerykański psychiatra Herbert Freudenberger. Badacz zauważył pewne prawidłowości w zachowaniach osób mocno angażujących się w swoją pracę. Badacz zaobserwował, że z czasem maleje ich początkowy entuzjazm i spada poziom motywacji. Dalsze obserwacje i wywiady potwierdziły te spostrzeżenia wśród pracowników różnych branż. Syndrom wypalenia zawodowego powiązano przede wszystkim ze stresującymi zawodami – u medyków, pracowników socjalnych, personelu więziennego. Dziś jednak wiemy, że wypalenie zawodowe pielęgniarek czy lekarzy to nie jest odosobnione zjawisko – są na nie narażeni pracownicy wielu różnych branż – artyści, marketerzy, programiści, nauczyciele.
Objawy wypalenia zawodowego to przede wszystkim:
- Brak satysfakcji z pracy,
- Przepracowanie i ciągłe poczucie zmęczenia,
- Zanik empatii,
- Kryzys zawodowych kompetencji,
- Unikanie kontaktu z przełożonymi i współpracownikami,
- Niskie poczucie własnej wartości,
- Problemy ze snem,
Do tego można dopisać także częste wahania nastrojów, obojętność wobec klientów i współpracowników Często stres spowodowany wypaleniem zawodowym skłania osoby dotknięte tą przypadłością do sięgania po używki.
Świadomość wypalenie zawodowego wśród pracowników jest większa niż wcześniej, jednak nie każdy potrafi jest właściwie zdiagnozować. Według badań przeprowadzanych wśród pracowników nawet 30% ankietowanych deklaruje u siebie objawy wypalenia zawodowego. Jednak w rzeczywistości wiele z nich może być w błędzie. Jak poznać czy to obniżenie nastroju, depresja, czy wypalenie zawodowe? Objawy mogą być podobne, dlatego do rozpoznania wypalenia zawodowego używa się specjalnych testów. Najpopularniejsze z nich to MBI (Maslach Burnout Inventory) oraz LBQ (Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego).
Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego?
Wypalenie zawodowe jest efektem długotrwałego procesu, nie pojawi się pod wpływem jednej sytuacji czy zdarzenia. Oczywiście skłonność do wypalenia zawodowego jest kwestią indywidualną. Niektóre osoby są bardziej zagrożone, a inne mniej. Niezależnie od tego czy i jak szybko pojawiają się symptomy, przyczyny wypalenia zawodowego są zazwyczaj podobne. To najczęściej:
- Długotrwały stres wynikający z silnej presji na wyniki,
- Nadgodziny,
- Przeciążenie obowiązkami i zła organizacja pracy,
- Konflikty ze współpracownikami i z przełożonymi,
- Brak możliwości rozwoju i awansu w strukturach firmy,
- Niewłaściwie dobrany zakres zadań albo stanowisko, nie pasujący do potrzeb i zainteresowań pracownika.
Warto zaznaczyć, że pewne cechy osobowości mogą sprawiać, że niektórzy będą bardziej podatni na syndrom wypalenia zawodowego. Dotyczy to przede wszystkim zatrudnionych ze skłonnością do pracoholizmu, którzy utożsamiają własną wartość z jakością swojej pracy.
Jakie są skutki wypalenia zawodowego?
Wypalenie zawodowe najczęściej odbija się na zaangażowaniu pracowników, ich kreatywności, umiejętnościach komunikacyjnych, Osoby wypalone nie będą podchodzić z entuzjazmem do swoich zadań ani szukać w aktywny sposób nowych rozwiązań. Co więcej ich nastawienie może się odbić na stosunku do pracy innych członków zespołu w ich otoczeniu. W dłuższej perspektywie problem wypalenia zawodowego może się odbić na funkcjonowaniu całej firmy i osiąganiu przez nią założonych celów biznesowych.
Widzisz w swoim otoczeniu wypalenie zawodowe – jak sobie radzić?
Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym? Gdy potrafisz już rozpoznać jego objawy, warto zainteresować się, jak rozwiązań ten problem.
Często receptą na wypalenie zawodowe jest po prostu zmiana pracy. Wiele osób wypalonych bierze udział w procesach rekrutacyjnych, żeby zmienić coś w swoim życiu. Nie zawsze jest to dobry pomysł. Czasami pomocne może być zupełnie co innego. Zamiast uciekać w wir pracy w innej formie, lepiej zadbać o odpoczynek, aktywność fizyczną i szeroko pojęty wellbeing. Wyraźne oddzielenie życia zawodowego od życia prywatnego i poświęcenie należytej uwagi temu drugiemu pomogło wielu osobom, które odczuwały syndrom wypalenia zawodowego.
Często odpowiedzią na codzienną rutynę jest znalezienie nowego hobby, szkolenia, kursu. Często pomaga też zmiana priorytetów w życiu i wyznaczenie sobie zupełnie innych celów. Osoby cierpiące z powodu wypalenie zawodowego często mają niskie poczucie własnej wartości. To także jest obszar nad którym warto intensywnie pracować. Jeśli pracownik nie jest w stanie poradzić sobie z tym wyzwaniem samodzielnie, przyda się pomoc psychologa albo profesjonalnego coacha. Wsparcie psychologiczne w wielu firmach wciąż jest tematem tabu. To rola pracodawcy, żeby zachęcić pracownika do tego rodzaju pomocy – to rozwiązanie z pożytkiem dla obu stron!
Wypalenie zawodowe a zwolnienie lekarskie
W czerwcu 2019 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zatwierdziła wypalenie zawodowe jako oficjalną diagnozę medyczną i wpisała tę przypadłość do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11). W związku z tym dostosowano polskie przepisy w ten sposób, że od 1 stycznia 2022 specjalista może wypisać zwolnienie lekarskie (L4) osobom, u których zostanie zdiagnozowany zespół wypalenia zawodowego. Chcąc uzyskać zwolnienie należy udać się w pierwszej kolejności udaj się do lekarza pierwszego kontaktu – internisty lub specjalisty medycyny rodzinnej.
Zwolnienie lekarskie z powodu wypalenia zawodowego to ostateczność i to rozwiązanie stosuje się, gdy objawy wypalenia zawodowego są tak silne, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie w środowisku pracy. Bezsenność, bóle głowy, bóle brzucha i inne objawy somatyczne obserwuje się w skrajnych przypadkach. Jeśli zareaguje się odpowiednio wcześniej
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu i łagodzić jego skutki?
Najlepszym sposobem na zapobieganie wypaleniu zawodowego jest wellbeing. Jednym a najważniejszych wyzwań działów HR w dzisiejszych czasach jest tworzenie takiego środowiska pracy w którym na wypalenie nie może być miejsca. Świadome budowanie poczucie docenienia pracowników, właściwy dobór benefitów dopasowanych do potrzeb pracownika, przejrzysta ścieżka rozwoju i awansu na danych stanowisku – to wszystko te elementy, które sprawiają, że pracownik ma poczucie sensu swojej pracy. Dodając do tego elementy integracji pracowników i angażowania ich w różne wspólne inicjatywy związane nie tylko z z zadaniami w danym dziale, można osiągnąć wyższy poziom satysfakcji i oddalić widmo wypalenia.
Wraz ze zmianą modelu pracy w różnych organizacjach zmieniają się też narzędzia pracy. W trybie zdalnym i hybrydowym często bez bezpośredniego kontaktu z pracownikami trudniej wychwycić objawy wypalenia zawodowego, przez co działy HR powinny być jeszcze bardziej uważne niż do tej pory i z jeszcze większą starannością dążyć do tworzenia przyjaznego środowiska pracy. W walkę z wypaleniem zawodowym powinna włączyć się także kadra menedżerska. W końcu to często menedżerowie jako pierwsi mogą dostrzec niepokojące symptomy w swoich zespołach i zareagować odpowiednio szybko.
