Imposter syndrome czyli syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne, z którego negatywnymi konsekwencjami mierzy się wiele osób. Syndrom oszusta może hamować rozwój zawodowy, zniechęcać do podejmowania wyzwań albo wyrażania własnego zdania. Na czym polega i jak sobie z nim radzić?
Syndrom oszusta – co to jest i na czym polega?
Syndrom oszusta to brak wiary we własne kompetencje mimo obiektywnych dowodów na posiadanie wiedzy w danej dziedzinie. Osoby cierpiące na syndrom oszusta (Imposter syndrome) uważają, że nie mają odpowiednich kwalifikacji, swój wizerunek eksperta zawdzięczają szczęściu, a w rzeczywistości są mniej inteligentne i mniej kompetentne niż się powszechnie wydaje. Stąd przekonanie, że oszukują wszystkich wokół i często boją się, że urywana prawda wyjdzie na jaw. Mimo licznych sukcesów uważają, że uznanie i sława im się nie należy.
Jak duża jest skala tego zjawiska? Według badań psychologicznych przeprowadzonych w latach 80.,aż 40% ludzi sukcesu uważa siebie za nieuczciwych. Inne badania wykazały, że 70% wszystkich ludzi czuje się jak oszust, ale tylko w pewnych momentach. Warto nadmienić, że nie jest to uważane za zaburzenie psychologiczne i nie zostało sklasyfikowane jako jednostka chorobowa.
Początkowo uważano, że syndrom oszusta częściej można zaobserwować u kobiet niż u mężczyzn – zwłaszcza na kierowniczych stanowiskach. Obecnie uważa się, że na ten problem narażeni są w równym stopniu pracownicy niezależnie od płci. Wśród znanych ludzi, którzy przyznają się do doświadczania syndromu oszusta są między innymi Tom Hanks, Neil Gaiman, Emma Watson, Michelle Obama oraz Katarzyna Nosowska.
Termin „Imposter syndrome „ stworzyły dwie psycholożki Pauline Clance i Suzanne Imes – które analizowały postawy amerykańskich studentów i studentek osiągających ponadprzeciętne wyniki w nauce.
Główne objawy syndromu oszusta to:
- poczucie ciągłej presji, by być coraz lepszym,
- poczucie niekompetencji,
- strach przed niespełnieniem oczekiwań,
- rozczarowanie swoimi osiągnięciami,
- trudność w przyjmowaniu zasłużonych pochwał.
Główne przyczyny syndromu oszusta
Trudno jednoznacznie stwierdzić skąd bierze się skłonność do odczuwania syndromu oszusta. Prawdopodobnie największy wpływ na występowanie tego zjawiska mają indywidualne cechy osobowości oraz wychowanie. Syndrom oszusta pojawia się często u osób wywodzących się z rodzin, w których przywiązywano dużą wagę do osiągnięć i sukcesów. Dotyka osoby o niskim poczuciu własnej wartości i niskiej samoocenie oraz perfekcjonistów.
Jak radzić sobie z syndromem oszusta?
Imposter syndrome może prowadzić do przewlekłego stresu, poczucia dyskomfortu, stanów lękowych a nawet depresji. Aby pozbyć się syndromu oszusta zbudować należy prawidłowy obraz siebie i uwierzyć we własne kompetencje oraz pozbyć się lęku. Najlepszym sposobem na to jest zazwyczaj psychoterapia. Systematyczne praca nad wzmocnieniem poczucia własnej wartości, samooceny i wiary we własne możliwości może przynieść pozytywne rezultaty, choć wymaga wiele czasu i wytrwałości.
W niektórych przypadkach, gdy syndrom oszusta współwystępuje z innymi schorzeniami zdarza się także leczenie za pomocą farmakoterapii.
Mimo odbytej terapii syndrom oszusta może powracać. Dlatego chcąc uniknąć tego destrukcyjnego zjawiska należy pamiętać na co dzień o kilku ważnych zasadach:
- Pamiętaj o swoich osiągnięciach i nigdy ich nie umniejszaj. Warto przechowywać dowody na swoje sukcesy – dyplomy, statuetki, pozytywne opinie Klientów itd.
- Rozmawiaj z innymi ludźmi, zwłaszcza bliskimi, na temat swoich osiągnięć, a także wątpliwości i obaw. Wparcie rodziny oraz współpracowników może pomóc w pozbyciu się nieprawdziwych przekonań na temat jakości swojej pracy, wiedzy i talentu.
- Nie porównuj się z innymi – porównywanie swoich osiągnięć z sukcesami innych ludzi, zwłaszcza w social media to najszybsza droga do podważania poczucia własnej wartości. Zdecydowanie korzystniej będzie tego unikać. Media społecznościowe bardzo często zaburzają perspektywę i prowadzą do wyciągania niewłaściwych wniosków, które są dalekie od obiektywnej rzeczywistości.
Jak syndrom oszusta może wpływać na karierę zawodową?
Osoby, którym doskwiera syndrom oszusta mogą podejmować złe decyzje zawodowe. Brak wiary we własne kompetencje sprawia, że tacy pracownicy nie będą się starali o podwyżki i awanse, które im się należą. Przez to mogą nie wykorzystać w pełni drzemiącego w nich potencjału, co jest niekorzystne zarówno dla pracownika jak i dla całej organizacji.
Pracownik dotknięty syndromem oszusta będzie miał też poważne obawy przed budowaniem własnej marki osobistej. Będzie stronił od wypowiedzi eksperckich czy wystąpień publicznych na spotkaniach i konferencjach.
Dobry menadżer podejrzewając, że pracownik może cierpieć na syndrom oszusta powinien zapewnić odpowiednie wsparcie.
Syndrom oszusta – nie tylko w pracy
Chociaż Imposter syndrome jest terminem odnoszącym się przede wszystkim do pozycji zawodowej czy dorobku naukowego jednostki, nieraz występuje także w relacjach. Osoba cierpiąca na syndrom oszusta może być nieustannie zmartwiona tym, że nie jest wystarczająco dobra dla swojego partnera. Może czuć, że w jej związku jest zbyt dobrze, żeby było prawdziwie. Osoba z syndromem oszusta może się, obawiać że jeżeli pokaże swoje prawdziwe ja, zostanie odrzucona i partner ją opuści.
