Menedżer to osoba, która stoi na czele zespołu. Jego ważnym zadaniem jest motywowanie współpracowników do osiągania jak największej efektywności. Odsetek odnoszonych sukcesów zależy w dużej mierze od metod zarządzania, jakie stosuje. Każdy lider wyróżnia się innym stylem przywództwa, dopasowanym do charakterów osób tworzących zespół i etapu, na którym w danym momencie znajduje się projekt.
Czym są style zarządzania w organizacji?
Style zarządzania zespołem to sposoby, według których menedżer oddziałuje na członków grupy. Za ich pomocą zespół jest motywowany do działania i może osiągać założone przez organizację cele. Stosowane przez liderów style zarządzania zasobami ludzkimi można podzielić na kilka typów. Menedżerowie nie powinni wybierać ich przypadkowo. To, którym będą się kierować, zależy od wielu czynników, takich jak: preferencje i osobowość lidera, różnorodność członków grupy, sposób funkcjonowania firmy czy etap, na którym obecnie znajduje się przedsiębiorstwo.
Obecnie można wyróżnić wiele stylów zarządzania, najczęściej wymienia się propozycje Lewina, Lipitta i White’a. W praktyce okazuje się jednak, że menedżerowie nieraz mieszają style, tworząc nierzadko własne metody zarządzania zasobami ludzkimi.
3 podstawowe style zarządzania zasobami ludzkimi
Podstawowe style zarządzania w organizacji to: autokratyczny, demokratyczny i liberalny, które zostały wyróżnione przez Lewina, Lipitta i White’a. Poniżej przedstawiamy ich cechy szczególne.
a) Autokratyczny styl zarządzania – zalety i wady
Autokratyczny styl zarządzania polega na całkowitej i ścisłej kontroli menedżera nad członkami zespołu. Lider rozdziela zadania i wydaje polecenia, a następnie wymaga ich wykonania zgodnie z podanymi instrukcjami. Nie ma tutaj miejsca na dyskusję, wykorzystanie pomysłów pracowników czy krytyczne uwagi z ich strony.
Menedżerowie korzystający z tego stylu są zazwyczaj osobowościami dominującymi, surowymi i wymagającymi. Pomiędzy nimi a pracownikami zauważa się duży dystans. Często stosują system kar, korzystają z krytyki, nagan i obniżenia wynagrodzeń. Pochwały czy nagrody są w tym stylu zarządzania rzadkością, a właściwie ich nie ma.
Autorytarny styl zarządzania zazwyczaj sprawdza się w krótkiej perspektywie czasowej, gdzie nad zespołem ciąży presja czasu. Stosuje się go w przypadku powtarzalnych prac niewymagających kreatywności i wyższych kwalifikacji. Zwykle autorytarny styl zarządzania pracownikami używany jest przejściowo. Obarczony jest wieloma wadami. Na dłuższą metę podmiotowe traktowanie pracowników nie przynosi większych korzyści, a jedynie obniżenie ich chęci do pracy. Wiąże się ze spadkiem motywacji i poziomu satysfakcji z wykonywanej pracy. Rosnąca w członkach zespołu frustracja przeradza się w końcu w wypalenie zawodowe i odejście ze stanowiska. W firmach stosujących ten styl zauważa się dużą rotację pracowników.
b) Demokratyczny styl zarządzania – zalety i wady
Demokratyczny styl zarządzania to przeciwieństwo stylu autorytarnego. Ten sposób zarządzania uważany jest za najbardziej zrównoważony. Członkowie demokratycznego zespołu mają realny wpływ na podejmowane decyzje oraz sposób wykonywania pracy. Pracownicy mogą dzielić się pomysłami i przemyśleniami. Nie są krytykowani i sprowadzeni wyłącznie do poziomu narzędzi do wypełniania zadań.
Menedżer posługujący się demokratycznym stylem zarządzania traktuje członków zespołu w sposób partnerski, wyrozumiały i równoprawny. Chcąc zmotywować pracowników do działania, zdecydowanie częściej sięga po nagrody, niż kary. Demokratyczny lider przedstawia zadania do wykonania, ale daje zespołowi dużą swobodę ich wykonania. Stosując krytykę, stara się, by była ona konstruktywna i uargumentowana.
Demokratyczny styl zarządzania wykazuje największą efektywność. Członkowie takich zespołów są usatysfakcjonowani ze swojej pracy, zmotywowani do działania, a do tego częściej identyfikują się z wartościami firmy. Taki sposób zarządzania sprzyja przyjaznej atmosferze i lepszym wynikom. Styl ten ma kilka wad, do których zalicza się czasochłonne podejmowanie decyzji (spowodowane długimi dyskusjami i wymianą spostrzeżeń) i mała dyscyplina. Nie sprawdza się w działach pod presją czasu.
c) Liberalny styl zarządzania – zalety i wady
Liberalny, zwany również integrującym lub afiliacyjnym stylem zarządzania, charakteryzuje się całkowitą swobodą pozostawioną członkom zespołu. Menedżer nie kontroluje jego pracy, nie ingeruje w nią. Zadaniem lidera jest jedynie dostarczenie pracownikom niezbędnych materiałów i narzędzi potrzebnych do wykonania postawionych zadań. Może także udzielać wskazówki, ale jedynie w momencie, gdy zostanie o nie poproszony. Menedżer takiego zespołu nie wytyka błędów, stara się nie powodować konfliktów.
Styl liberalny sprawdza się wyłącznie wtedy, kiedy członkowie zespołu wykazują dużą automotywację, a także odpowiednie kwalifikacje do powierzonych zadań. Zazwyczaj używany jest w niewielkich zespołach o wysokim stopniu zintegrowania i zorientowaniu na dobro firmy. Styl liberalny ma mnóstwo wad. Zazwyczaj wiąże się z bardzo niską efektywnością pracy, powoduje chaos. Pracownicy w takich zespołach nie rozwijają się przez brak informacji zwrotnych i brak konstruktywnej krytyki. Skupiają się wyłącznie na swoich zyskach, nie angażują się w pracę zespołową.
4 style zarządzania przedsiębiorstwem wg Reddina – charakterystyka
W.J. Reddin stworzył koncepcję „Skrzynki Reddina”, według której wymiarami stylów kierowania są: orientacja na zadania, ludzi i efektywność. Naukowiec wyróżnił 4 style zarządzania i 8 stylów uzupełniających. Według niego nie istnieje idealny styl kierowania – dobry menedżer powinien dostosować się do danej sytuacji i potrzeb przedsiębiorstwa.
Style zarządzania przedsiębiorstwem Reddina:
- towarzyski – lider zespołu jest otwarty na pracowników, zapobiega kryzysom, jest związany z kadrą pracowniczą;
- poświęcający się – menadżer koncentruje się na zarządzaniu pracownikami i wypełnianiu przez nich zadań. Relacje grupowe są tutaj kwestią drugorzędną, nieważną;
- zintegrowany – lider podejmuje decyzje samodzielnie, ale bierze pod uwagę zdanie grupy. Styl ten jest zorientowany zarówno na dobro grupy, jak i wydajności wykonywania zadań;
- separujący się – menadżer nie naciska na grupę, nie koncentruje się również na efektywności wykonywania zadań. Jest bierny i odseparowany od grupy.
Jeśli chodzi o style uzupełniające wyróżnione przez Reddina, wyróżnić można te o niskiej efektywności, takie jak:
- autokrata,
- dezerter,
- kompromista,
- misjonarz.
Za najbardziej efektywne uważa się natomiast:
- życzliwego autokratę,
- biurokratę,
- administratora,
- rozwojowca.
Style zarządzania pracownikami – podsumowanie
Powyżej wymieniliśmy jedynie najpopularniejsze style zarządzania przedsiębiorstwem. Koncepcji dotyczących kierowania zespołem jest o wiele więcej. Warto jednak zauważyć, że style: autokratyczny, demokratyczny i liberalny są najczęściej wykorzystywane przez menedżerów. Czujni i zaradni liderzy potrafią zmieniać je i łączyć wedle potrzeb przedsiębiorstwa, dzięki czemu zespół zawsze działa efektywnie.
Warto dodać, że w ostatnim czasie wiele mówi się o coachingowym stylu zarządzania, który zakłada indywidualne podejście do każdego pracownika. Zorientowany jest na wykorzystanie potencjału danej jednostki, co przekłada się na lepszą pracę grupową. Wiele mówi się również o kobiecym stylu zarządzania, który znacznie różni się od męskiego. Co ciekawe, jest on stosowany nie tylko przez kobiety, lecz także mężczyzn. Takim mianem określa się sposób zarządzania grupą oparty na bardziej demokratycznych zachowaniach pełnych empatii, zorientowanym na skuteczną komunikację wewnętrzną i środowisko pracy. To przeciwieństwo męskiego stylu zarządzania bazującego na autorytecie lidera i jego autorytarności.
