Przerwa w pracy to czas na odpoczynek i zjedzenie posiłku. Ile powinna trwać? Jakie są rodzaje przerw w pracy i co na to prawo?
Czym jest czas pracy?
Czasem pracy określa się okres, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w wyznaczonym miejscu. Podczas niego przysługuje mu przerwa, którą może wykorzystać na zjedzenie posiłku czy załatwienie osobistych spraw.
Definicja ustawowa przerwy w pracy
Ustawowa przerwa w pracy to okres odpoczynku, który przysługuje każdemu pracownikowi. W tym czasie pracownik jest zwolniony z wykonywania obowiązków służbowych i może zjeść posiłek czy załatwić swoje prywatne sprawy.
Ile trwa przerwa wg Kodeksu Pracy?
Art. 134 Kodeksu pracy mówi, że jeśli dobowy wymiar pracy w przypadku pracownika zatrudnionego na umowę o pracę wynosi co najmniej 6 godzin, to obowiązkowa przerwa w pracy wynosi co najmniej 15 minut.
Jeśli czas pracy przekracza 9 godzin, pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy, która trwa co najmniej 15 minut.
Natomiast, jeśli czas pracy wynosi więcej niż 16 godzin, długość przerwy w pracy to kolejne 15 minut.
W przypadku umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług pracownikowi nie przysługuje przerwa, gdyż wynagrodzenie przysługuje jedynie za czas wykonywania danego zlecenia.
Czy przerwa w pracy jest płatna?
Zgodnie z Kodeksem pracy, przerwa w pracy może być płatna. Pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługuje co najmniej 15 minut przerwy w pracy, jeżeli czas pracy wynosi co najmniej sześć godzin. Jest ona wliczana do czasu pracy, co jednocześnie oznacza, że jest płatna.
System przerywany pracy – jak wygląda wynagrodzenie?
W przypadku systemu przerywanego czasu pracy, jeżeli przerwa trwa nie dłużej niż 5 godzin, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie równe połowie wynagrodzenia należnego za czas przestoju.
Czy pracodawca może wprowadzić niewliczaną przerwę do czasu pracy?
Tak, pracodawca może wprowadzić niewliczaną przerwę do czasu pracy. Mówi o tym art. 141 Kodeksu pracy. Jednak wymiar tej przerwy nie może przekraczać 60 minut. Jest ona przeznaczona na spożycie posiłku i załatwienie spraw osobistych.
Rodzaje przerw w pracy:
Zgodnie z Kodeksem pracy możemy wyróżnić kilka przerw w pracy:
A) Przerwa zgodnie z kodeksem pracy
Z artykułu 134 Kodeksu Pracy wynika, że jeżeli dobowy wymiar pracy wynosi powyżej 6 godzin, to pracownikowi przysługuje co najmniej 15 minut przerwy.
W przypadku, kiedy jest wyższy niż 9 godzin, pracownik ma prawo do przerwy, która powinna trwać co najmniej 15 minut.
Natomiast jeżeli czas pracy jest dłuższy niż 16 godzin, pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługuje jeszcze jedna przerwa trwająca nie krócej niż 15 minut.
Powyższe przerwy są oczywiście wliczane do czasu pracy
B) Przerwa dla osób pracujących przy komputerze
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 7 grudnia 1998 roku, dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy, osobom, które wykorzystują komputery, przysługuje 5-minutowa przerwa co godzinę, która jest wliczana do czasu pracy.
Co istotne, przerwa ta przysługuje osobie, która przy komputerze pracuje co najmniej połowę całego wymiaru czasu pracy.
Nie jest jednak dopuszczalne kumulowanie tych przerw, ponieważ jej głównym zadaniem jest zadbanie o zdrowie pracownika i odciążenie narządu wzroku.
C) Przerwa śniadaniowa w pracy
Według Kodeksu pracy każdemu pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę, który pracuje co najmniej 6 godzin, przysługuje przerwa. Najczęściej wykorzystuje się ją na zjedzenie posiłku, dlatego też niekiedy nazywa się ją ,,przerwą śniadaniową’’.
Jej długość zależy od ilości czasu spędzanego w pracy. Jeśli wynosi on sześć godzin, to pracownikowi przysługuje co najmniej 15 minut przerwy. Jeśli wynosi dziewięć godzin, to pracownikowi przysługuje dodatkowa przerwa, która trwa co najmniej kolejne 15 minut. Jeśli natomiast osoba zatrudniona pracuje więcej niż szesnaście godzin to przysługuje jej jeszcze kolejna przerwa, która trwa co najmniej 15 minut.
Co ważne, ustawowa przerwa nie musi być spożytkowana na śniadanie ani na spożywcie innego posiłku, Jednak jest to przerwa w pracy, dlatego nie można z niej skorzystać po to, żeby wyjść z pracy wcześniej lub przyjść do niej później.
D) Przerwa obiadowa w pracy
W zależności od stanowiska, może również zostać wprowadzona nieodpłatna, 60-minutowa przerwa w pracy. Coraz częściej nazywa się ją przerwą lunchową. Pracownicy mogą z niej skorzystać wedle swoich potrzeb, czyli na zjedzenie posiłku, załatwienie prywatnych spraw lub rozwijanie pasji. Jednak nie cieszy się ona tak dużą popularnością, bo jest nieodpłatna.
E) Dodatkowa przerwa ze względu na pracę w niskich temperaturach
Drugą przerwą w pracy jest 5 minut co godzinę dla osób, które pracują przy komputerze. Wprowadzono ją w 1998 roku właśnie po to, by chronić ciało przed skutkami pracy przed komputerem, a w szczególności oczy oraz plecy.
F) Czas przerwy w pracy dla kobiet, które karmią piersią
Przerwy w pracy na karmienie zależą od długości czasu pracy. Jeśli czas pracy trwa od czterech do sześciu godzin, kobieta ma prawo do przerwy półgodzinnej w przypadku karmienia jednego dziecka i 45 minut w przypadku karmienia większej liczby dzieci.
Natomiast jeśli czas pracy obejmuje więcej niż 6 godzin, przysługują dwie przerwy, które trwają 30 minut w przypadku karmienia jednego dziecka i 45 minut w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka.
W praktyce wygląda to tak, że dwie przerwy można połączyć w jedną. Można je również wykorzystać przed, w trakcie oraz po zakończeniu pracy. Natomiast, aby móc z nich skorzystać trzeba wypełnić pisemny wniosek, który będzie zawierać takie informacje jak m.in: imię i nazwisko, data korzystania z przerwy.
G) Ile przerwy przysługuje osobom niepełnosprawnym i młodocianym?
Art. 17 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych daje osobom niepełnosprawnym możliwość skorzystania z dodatkowej 15-minutowej przerwy na wypoczynek czy gimnastykę usprawniającą. Zasada ta przysługuje pracownikom bez względu na poziom niepełnosprawności.
Wraz z wdrożeniem w 2021 roku nowego projektu ustawy osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć na większe benefity, takie jak utrzymanie stałego miejsca pracy, dodatkową opiekę medyczną czy rehabilitację.
W przypadku osób młodocianych, zgodnie z art. 202, pracownik młodociany nie może być zatrudniony w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Ponadto, ma prawo do przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut, która wlicza się do czasu pracy, pod warunkiem że czas pracy wynosi dłużej niż 4,5 godziny.
H) Przerwa w pracy dla kierowców
Według ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców, kierowcom zatrudnionym na umowę o pracę przysługuje przerwa nie krótsza niż 30 minut, jeśli liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin.
W przypadku, gdy czas pracy wynosi więcej niż 9 godzin, przerwa powinna wynosić co najmniej 45 minut. Co ważne, przerwa może zostać podzielona na krótsze okresy, trwające co najmniej 15 minut każdy.
Przerwa na skorzystanie z toalety – ile przerw w pracy można wykorzystać?
Nie istnieją przepisy, które regulowałyby kwestie przerw na wyjście do toalety. Tego typu przerwy są raczej traktowane jako naturalne i nie ma formalnych zasad w Kodeksie pracy na ten temat.
Jednak artykuł 8 Kodeksu pracy podkreśla również, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który mógłby być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Przerwa w pracy: po ilu godzinach przysługuje więcej niż pół h?
Długość przerwy zależy od całkowitego dobowego wymiaru czasu pracy:
Praca przez co najmniej 6 godzin dziennie:
W przypadku pracy przez co najmniej 6 godzin dziennie pracownik ma prawo do przerwy trwającej co najmniej 15 minut.
Praca dłuższa niż 9 godzin
W przypadku pracy dłuższej niż 8 godzin pracownikowi przysługuje prawo do przerwy dłuższej niż 15 minut.
Praca dłuższa niż 16 godzin:
W przypadku pracy dłuższej niż 16 godzin pracownik ma prawo do jeszcze kolejnej przerwy trwającej co najmniej 15 minut.
Dodatkowy czas wolny: czy taka przerwa jest płatna?
Jeśli istnieje uzasadnienie związane z rodzajem wykonywanej pracy lub sposobem działania organizacji, to możliwy jest system przerywanego czasu pracy, który przewiduje nie więcej niż jedną przerwę w ciągu doby.
Kodeks pracy określa, że nie może to być dłużej niż 5 godzin. Samych przerw nie wlicza się do czasu pracy, jednak za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia, które wynosi połowę wysokości wynagrodzenia należnego za czas postoju.
Czy pracodawca może wprowadzić przerwę, która nie wlicza się do czasu pracy?
Oczywiście, że tak. Mówi o tym Kodeks pracy, a dokładnie artykuł 141. Pracodawca ma prawo do wprowadzenia przerwy w pracy, która nie wlicza się do ogólnego czasu pracy i może wynosić nie dłużej niż 60 minut.
Jest ona przeznaczona na spożywanie posiłku i załatwianie osobistych spraw.
Przerwa w pracy monotonnej, uciążliwej lub szkodliwej
W przypadku, kiedy praca jest dość monotonna, pracodawca ma prawo do skrócenia norm, zmniejszając dobowy wymiar czasu pracy bądź wprowadzając dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy.
Dzięki temu pracownikowi zapewnia się lepszy komfort, a także bezpieczeństwo. Jest to także spore odciążenie psychofizyczne dla osób, które wykonują uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia zadania.
Dodatkowa przerwa w pracy (temperatura, praca w niskich temperaturach przerwy)
Praca w niskich temperaturach jest niezwykle obciążająca dla organizmu. Z tego względu pracodawcy powinni dbać o umożliwienie częstszych przerw, które będą zaliczane do czasu pracy.
Odpoczynek dobowy i tygodniowy – ile należy się przerwy w pracy?
Zgodnie z art. 131 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje tzw. odpoczynek dobowy. W każdej dobie wynosi on 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Odnosi się głównie do pracy zmianowej i oznacza przykładowo, że jeśli osoba zatrudniona pracuje od 14 – 22, to następnego dnia nie może przyjść do pracy na 6:00 z uwagi na to, że między 22 a 6 rano jest 8 h różnicy, a nie 11.
Jednak przepis ten nie dotyczy osób, które w imieniu pracodawcy zarządzają zakładem pracy.
Przepis nie obowiązuje również w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczych w celu usunięcia awarii, ochrony mienia, środowiska czy ochrony życia ludzkiego.
Odpoczynek tygodniowy
Odpoczynek tygodniowy z kolei według Artykuł 132 Kodeksu pracy mówi o tym, że pracownikowi w każdym tygodniu przysługuje prawo do 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który obejmuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.
Wyjątkiem jest sytuacja, w której dochodzi do zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę czy innym rozkładem pracy. W takim przypadku odpoczynek dobowy może obejmować mniejszą liczbę godzin, jednak nie może on wynosić mniej niż 24 godziny.
Przykład:
Pracownik kończy pracę o godzinie 14:00 w piątek i wraca do pracy w poniedziałek na 6:00. W tej sytuacji ma wolny weekend, co daje równocześnie co najmniej 35 h nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego i jednocześnie 11 h nieprzerwanego dobowego odpoczynku.
Brak przerwy w pracy dla pracownika – co grozi za to pracodawcy?
Brak przestrzegania przerwy w pracy, zgodnie z Kodeksem pracy, może wiązać się z szeregiem konsekwencji dla pracodawcy:
- Karami finansowymi – Państwowa Inspekcja Pracy może ukarać przedsiębiorcę grzywną w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.
- Nakazem przywrócenia przerwy.
- Odpowiedzialnością cywilną – za naruszenie praw pracowniczych pracownik może starać się o odszkodowanie.
Zbyt krótkie przerwy – dlaczego warto temu zaradzić?
Zbyt krótkie przerwy mogą prowadzić do uczucia głodu, zbyt szybkiego jedzenia, a to z kolei może zmniejszać produktywność oraz źle wpływać na samopoczucie i zdrowie. Dane na podstawie raportu ,,Żywieniowe nawyki pracujących Polaków 2023’’ wskazują, że aż 22 % je posiłki na swoim stanowisku, nie przerywając pracy.
Dlatego warto to zmienić, dając możliwość osobom zatrudnionym na zjedzenie w ciszy i bez pośpiechu. Sprawdź opcje zdrowych posiłków i świeżych owoców, które możesz dostarczać w swoim biurze!
