Elastyczny czas pracy nieraz podawany jest jako jedna z charakterystycznych cech opisujących stanowisko i zakres zadań. Co to dokładnie oznacza? Jakie szanse i zagrożenia niosą elastyczne godziny pracy?
Elastyczny czas pracy – co to jest?
Elastyczny czas pracy bywa czasem nazywany ruchomym czasem pracy. W potocznym rozumieniu oznacza brak sztywnych godzin rozpoczęcia i zakończenia pracy a także możliwość zmiany liczby przepracowanych godzin w ciągu miesiąca (raz więcej, raz mniej). Pomimo, że praca nie zawsze będzie się rozpoczynać o tej samej godzinie i trwać tak samo długo, pracownik będzie otrzymywał stałe wynagrodzenie. To rozwiązanie, które ma pomóc firmom i pracownikom w efektywnej organizacji pracy. Według wielu opinii mądre korzystanie z niego wspiera work-life-balance.
Elastyczny czas pracy – aktualne przepisy
Dokumentem regulującym elastyczny czas pracy jest Kodeks Pracy.. Najważniejsze kwestie opisane są w artykule 140.
Z kodeksu wynika między innymi, że:
§ 1. Rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.
§ 2. Rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.
§ 3. Wykonywanie pracy zgodnie z rozkładami czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.
§ 4. W rozkładach czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Od kwietnia 2023 istniejące od dawna zapisy w Kodeksie Pracy zostały uzupełnione o przepisy wynikające z konieczności dostosowana polskiego prawa do standardów Unii Europejskiej regulowanych przez:
Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L nr 186, str. 105)
oraz
Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE. L. nr 188, str. 79).
Nowelizacja Kodeksu Pracy z kwietnia 2023 wprowadza dodatkowe przepisy odnoszące się do rodziców dzieci w wieku do 8 lat. Rodzic może wnioskować o zastosowanie do niego elastycznej organizacji czasu pracy. Po rozpatrzeniu wniosku pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika o uwzględnieniu wniosku albo o przyczynie odmowy lub o innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy, niż wskazany we wniosku.
Elastyczny czas pracy może przynieść także konkretne korzyści pracodawcom. Dzięki aktualnie obowiązującym przepisom okresy rozliczeniowe zostały wydłużone do 12 miesięcy. To oznacza, że pracodawca nie ma obowiązku opłacania nadgodzin, jeśli w innych miesiącach liczba przepracowanych godzin będzie proporcjonalnie niższa. Dzięki temu firmy działające w branżach z dużą sezonowością zamówień mogą ograniczyć wydatki i być bardziej konkurencyjne. Należy jednak pamiętać o tym, że nawet, gdy obowiązuje elastyczny czas pracy, wciąż w mocy są szczegółowe przepisy regulujące maksymalną liczbę godzin jaką można przepracować w ciągu doby i w ciągu tygodnia.
Elastyczny czas pracy – jak działa w praktyce?
Są różne sposoby na ustalanie dogodnych godzin pracy. W firmach biurowych często są ustalone widełki. Na przykład pracę można rozpocząć pomiędzy godziną 7:00 a 9:00 i zakończyć pomiędzy godziną 15:00 a 17:00 pod warunkiem przepracowania 8 godzin w danym dniu. Zupełnie inne modele praktykuje się w sprzedaży detalicznej czy obsłudze Klienta. Co oznacza elastyczny grafik pracy w takich branżach? Często to wyznaczony przez kierownika działu grafik w którym godziny pracy są różne w zależności od konkretnego dnia. W ten sposób można łatwiej pogodzić pracę zawodową ze studiami.
Elastyczne godziny a praca zdalna
Z pewnością pandemia koronawirusa w 2020 roku zdecydowanie przyśpieszyła wejście w życie nowych przepisów. Elastyczne godziny pracy pomogły pogodzić życie prywatne i zawodowe w wielu firmach, gdzie konieczne było przejście na home office. Sztywny czas rozpoczęcia i zakończenia aktywności zawodowej często kolidował z innymi wymagającymi zadaniami – na przykład ze zdaną nauką dzieci, która była bardzo absorbująca dla rodziców. Nie oznacza to jednak że elastyczny czas pracy to forma stworzona tylko z myślą o pracy zdalnej.
Elastyczny czas pracy – najważniejsze korzyści
Jest wiele potencjalnych korzyści jakie daje elastyczny czas pracy – przykłady są powszechnie znane. Często powtarza się argument o łatwiejszym godzeniu pracy z opieką nad dziećmi, gdy godziny pracy nie są sztywne. Dzięki temu można łatwiej zaprowadzić dziecko do szkoły lub do przedszkola, a także na dodatkowe zajęcia. To jednak nie koniec dobrych stron tego modelu.
Co jeszcze dają elastyczne godziny pracy?
- Możliwość swobodnego załatwiania spraw urzędowych czy niezbędnych badań czy innych wizyt lekarskich w dniu roboczym – dzięki elastyczności nie trzeba już brać wolnego dnia. W uzasadnionych przypadkach można po prostu wcześniej zacząć albo skończyć pracę w celu załatwienia ważnej sprawy.
- Dopasowanie godzin pracy do stylu życia – ludzie mają różne nawyki, bo nie każdy organizm funkcjonuje tak samo. Są osoby, które najbardziej efektywnie pracują z samego rana, inni rozkręcają się dopiero koło południa, więc wolą później zacząć i później skończyć. Elastyczność sprawia, że można pracować w bardziej wydajny sposób osiągając lepsze rezultaty.
- Mniejszy stres – pracownicy są spokojniejsi w sytuacji, gdy mogą dotrzeć do pracy później lub wyjść wcześniej i odpracować brakujący czas w innym dniu.
Elastyczny czas pracy – główne problemy i wyzwania
Myśląc o tym, co oznacza elastyczny czas pracy dla mojej organizacji, należy mieć przed oczami nie tylko korzyści, ale też potencjalne zagrożenia. Jeśli pracownicy będą pracować w różnych godzinach będzie zdecydowanie trudniej o sprawną komunikację.
Jeśli w firmie obowiązują elastyczne godziny pracy, pewną trudnością może być dodzwonienie się do konkretnego pracownika. To realny problem, jeśli potrzebna jest szybka komunikacja między działami.
Kolejna kwestia to dyspozycyjność i gotowość do spotkań. Jeśli pracownicy są obecni w biurze w zupełnie innych godzinach, zdecydowanie trudniej będzie znaleźć dogodny termin, gdy wszyscy będą mogli wziąć aktywny udział w rozmowie.
Elastyczny czas pracy oznacza też konieczność zachowania szczególnej ostrożności w działach HR. Jeśli godziny są ruchome trzeba większej staranności, żeby nie przekroczyć ustawowych norm związanych z dobowym oraz tygodniowym czasem pracy.
Elastyczny czas pracy – podsumowanie
Patrząc na elastyczny czas pracy, widać więcej potencjalnych korzyści niż zagrożeń. Wdrażając taki model zazwyczaj można liczyć na pozytywne reakcje pracowników. Elastyczny czas pracy pojawia się w opisach stanowisk jako element, który ma zachęcić potencjalnych kandydatów do aplikowania. W przypadku dużych firm, w których działają związki zawodowe zasady i przedziały godzinowe przed ogłoszeniem są potwierdzanie z liderami związkowymi.
